Sukob u jemenu: uzroci, glavne faze, posljedice

Sukob u Jemenu nije toliko poznat kao vojne akcije na teritoriji Sirije ili Iraka. Iako je to bio građanski rat velikih razmjera koji je trajao nekoliko godina. Krajem 2018. godine postalo je poznato da je postignuto primirje, ali su se onda borbe ponovo nastavile. Ovaj članak će se fokusirati na uzroke sukoba, njegove glavne faze i uticaj ovog krvavog rata na svjetsku politiku.

Pozadina

Sukobu u Jemenu prethodila je šiitska pobuna. Sve je počelo 2004. godine. Šiitski pobunjenici koji žive na sjeveru zemlje suprotstavili su se jemenskom savezu s američkim vlastima. Pozvali su na obnovu teokratske monarhije koja je postojala na teritoriji Sjevernog Jemena prije vojnog udara koji se dogodio 1962. godine.

2009. godine počela su aktivna neprijateljstva. Na jedna ruka , šiiti su učestvovali u njima, a s druge-vojske Saudijske Arabije i Jemena. Za intervenciju u sukobu oružanih snaga susjedne zemlje pod kontrolom sunitske vlade, formalni razlog bilo je ubistvo dvojice graničara koji su postali žrtve pobunjenika.

Već 2010. godine sklopljeno je primirje, ali su potom nastavljeni oružani sukobi.

Istorija Jemena

U početku se teritorija na kojoj se nalazila ova država smatrala jednim od najstarijih centara civilizacije. Tu su se nalazile drevne države Main, Kataban, Himyarite kingdom i mnoge druge. Da biste razumjeli uzroke sukoba u Jemenu, morate dublje zaroniti u historiju države.

Početkom VI veka Jemen je bio pod uticajem aksumitskog Kraljevstva, što je čak dovelo do njegove hristijanizacije. 628. godine dogodilo se islamsko osvajanje. Tada je ovdje uspostavljena vladavina Osmanskog carstva.

Moderna istorija Zemlje počinje 1918. godine, kada je Severni Jemen stekao nezavisnost. Godine 1962. vladar je postao princ Muhammad al-Badr, koji je preuzeo prijestolje nakon smrti kralja Ahmeda. Promjenu vlasti koristila je vojska, koja je izvršila državni udar u zemlji. Srušena je dominantna teokratska monarhija, a umjesto nje proglašena je jemenska Arapska Republika. Nakon svrgavanja monarhije, u zemlji je počeo građanski rat između republikanaca i rojalista, koji je trajao 8 godina.

Južni Jemen, koji je bio britanski protektorat, stekao je nezavisnost 1967. godine. Njegovo vodstvo naginjalo se Sovjetskom Savezu. 20 godina nastavljena je žestoka borba između zemalja, koja je završena 1990. godine. Ovo je važno datum u istoriji Jemena, pošto su se obe države ujedinile u jednu Republiku.

Međutim, mir i spokoj nisu dugo trajali. 1994. godine ponovo je izbio građanski rat u zemlji. Lideri prvih Južni Jemen proglasila nezavisnost, ali "sjevernjaci" suzbijanjem ustanka spriječili su njihov pokušaj otcjepljenja.

Tok sukoba

Sljedeća runda istorije sukoba u Jemenu započela je nakon ustanka Hutija, koji su osjećali snagu da vrate prethodno postojeću teokratsku monarhiju.

Do jula 2014. značajna bitka za Amran je završena, bila je to ubjedljiva pobjeda. Borbe u Jemenu su se nakon toga rasplamsale s novom snagom, jer su pobunjenici osjetili svoju snagu. U septembru, za samo 5 dana, paravojna grupa Ansarallah zauzela je glavni grad Sanu.

Do tada je situacija u Jemenu zaoštrena do krajnjih granica. Huti su organizovali masovne demonstracije širom zemlje. Pozvali su na otvoreno protivljenje smanjenju subvencija za naftne derivate od strane vlasti, što je dovelo do udvostručenja cijena benzina. Glavni zahtjev bila je ostavka vlade koja je otvoreno optužena za korupciju.

Septembar u istoriji sukoba u Jemenu ušao je u istoriju kao mesec kada su počeli nasilni sukobi između snaga bezbednosti i demonstranata u glavnom gradu Sanai. Otpor snaga sigurnosti konačno je slomljen dva dana kasnije. Pobunjenici su zauzeli brojne okruge glavnog grada, postavili blokade puteva po cijelom gradu, naselili se na teritoriji državnih institucija.

18. Januara zaplijenjena je predsjednička kancelarija. Sutradan su fotografije Jemena letele oko svih novinskih agencija. Kao rezultat oružanog sukoba između pripadnika službe sigurnosti predsjednika Republike Abdula Hadija i Hutija, 9 ljudi je ubijeno, a više od 60 je povrijeđeno.

Nakon što su predsjedničku palatu zauzeli pobunjenici, član Političkog vijeća antivladinog pokreta "Ensar Alla" Hamza al-Houthi najavio je da pobunjenici nemaju za cilj svrgavanje sadašnjeg predsjednika. Ipak, sukobe s jedinicama lične predsjedničke garde izazvali su sami vojnici. Navodno su odbili pobunjenicima prenijeti oružje iz arsenala koji se nalaze na teritoriji kompleksa palate šefa države. Oni mi ćemo uzeti it za čuvanje.

Penzionisanje

Dana 21. januara 2015. godine, jemenski predsjednik Hadi postigao je preliminarni dogovor s Hutijima o prekidu vatre. Objavljene su službene informacije o sporazumu između strana. To je podrazumijevalo usvajanje novog ustava koji bi Jemen pretvorio u saveznu državu. Također je dužan predstavljati različite grupe stanovništva na svim nivoima vlasti, uključujući dopuštanje Hutijima da vladaju zemljom.

Pobunjenici su se složili da se povuku iz vladinih objekata koji su ih zauzeli, kako bi oslobodili zatvorenike, uključujući šef predsjedničke kancelarije Ahmada Mubaraka.

Sljedećeg jutra novinske agencije izašle su s još jednom šokantnom viješću: predsjednik Jemena Hadi napisao je ostavku. Istovremeno, parlament je odbio da to odobri. Ranije je objavljeno da su se članovi Vlade obratili šefu države sa zahtjevom za ostavku. Privremeno tijelo u zemlji bio je stvoreni revolucionarni Komitet, sastavljen od Hutija.

Sredinom februara pobunjenici su pokrenuli napad na Aden. Predsjednik je uspio pobjeći nakon što je oko mjesec dana proveo u kućnom pritvoru. Nakon sastanka sa čelnicima južnih provincija zemlje, zvanično je najavio povlačenje vlastite ostavke.

Saudijska intervencija

Nova runda oružanog sukoba u Jemenu započela je nakon što su koalicione snage arapskih država pod vodstvom Saudijske Arabije napale zemlju krajem februara 2015. Do avgusta, intervencionisti su stekli uporište u južnim provincijama, počevši da se kreću na sever bitkama. Koalicija se temeljila na jedinicama oružanih snaga Ujedinjenih Arapskih Emirata, kao i pješadiji "Narodni odbori", to je bilo na strani predsjednika Hadija.

Desetine oklopnih vozila u provinciji Lahj prijavljeno je u svjetskim medijima koji izvještavaju o oružanom sukobu u Jemenu. U martu je počela Bitka za Aden. Arapska koalicija pokušala je istjerati Hutije koji su okupirali grad, čime je uspješno upravljala. Do avgusta, kontrola nad adenom je u potpunosti prešla na snage koje podržavaju aktuelnog predsjednika. Provincije Ed-Dali, Aden, Lahj i Abyan takođe su došle pod kontrolu koalicije.

Od septembra, Kuvajt se pridružio arapskoj koaliciji, koja je počela masovno slati svoje trupe da učestvuju u sukobu u Jemenu protiv Hutija.

U maju 2016. godine Amerikanci su se pridružili borbama. Poslali su helikoptere i specijalne snage u provinciju Lahj. Odred kopnenih trupa stigao je i na zahtjev Vlade Ujedinjenih Arapskih Emirata da podrži saudijsku koaliciju. U samoj Americi glavni naglasak bio je na činjenici da su trupe poslane u borbu protiv međunarodnih terorista, uključujući organizacije "Al-Kaide" (teroristička organizacija zabranjena u Ruskoj Federaciji). Američko ratno vazduhoplovstvo aktivno je učestvovalo u vojnom sukobu u Jemenu, počevši da udara na teroriste.

Položaji Hutija pretrpjeli su značajnu štetu. U sredini 2016. Ujedinjeni Arapski Emirati zvanično su najavili povlačenje trupa iz zone sukoba u Jemenu.

Rasplet je uslijedio 2018. godine. U aprilu su se specijalne snage UAE iskrcale na ostrvo Sokotra i zauzele ga. Na arhipelagu im nije pružen otpor. U junu je koalicija predvođena Saudijskom Arabijom pokrenula ofanzivu na grad Hodeidah. U drugom pokušaju ju je odnijela oluja.

U decembru je američki Senat pozvao na prekid vojne kampanje u Jemenu. Odgovarajuću rezoluciju podržali su senatori.

Poznato je da je šef Političkog vijeća Houthi Mahdi Al-Mashat sredinom 2018. godine poslao službeni telegram ruskoj vladi sa zahtjevom da učestvuje u rješavanju sukoba. Kao rezultat toga, odlučeno je da se ne miješa u još jedan rat na Bliskom Istoku.

Salehovo ubistvo

2017. godine u Jemenu je izbio veliki skandal u čijem je središtu bio bivši predsjednik Ali Abdullah Saleh. Vodio je zemlju od 1994. do 2011. godine. Bio je prvi šef Republike.

Razlog je bio njegov govor u kojem je Saleh optužio Hutije za masovna ubistva civila. Takođe je rekao da im zbog toga više neće pružati nikakvu podršku. Saleh je predložio da "okrenite novu stranicu u istoriji" Jemen. Smatrao je da je potrebno preći na pregovore sa Saudijskom Arabijom kako bi se sukob riješio jednom zauvijek.

Ovaj govor izazvao je nerede u zemlji. Konkretno, u glavnom gradu Jemena, Sanai, počele su borbe između stražara bivšeg predsjednika i Hutija, u koje su bili uključeni čak i tenkovi. Najmanje 245 ljudi je ubijeno tokom ovih sukoba.

Protivnici Houthisa pozdravili su split u kampu rivala, na čijoj je strani Saleh prethodno postupio. Predsjednik Hadi odlučio je narediti njemu lojalnim vojnim jedinicama da izvrše napade na glavni grad.

Prilično brzo, provladine trupe uspjele su uspostaviti kontrolu nad većinom teritorije Sane. Pobunjenici su se 4. decembra ipak probili do rezidencije bivšeg predsjednika, ali on nije pronađen. Saleh je pokušao pobjeći iz glavnog grada, ali je njegov automobil dignut u vazduh na periferiji grada. Sam političar je ubijen kontrolnim hicem.

Ovaj čin Hutija živo je pokazao koliko su bezobzirno spremni djelovati sa svojim bivšim pristalicama koje odluče promijeniti svoj stav.

Humanitarna katastrofa

Govoreći ukratko o sukobu u Jemenu, potrebno je obratiti pažnju na humanitarnu situaciju u regionu. U 2017. godini rukovodstvo Ujedinjenih nacija pozvalo je za pažnju za problem u ovoj zemlji. Prema njihovim procjenama, tada je 2 miliona ljudi bilo potrebno hitno pomoć. Pitanje njihovog života i smrti je bilo akutno. Oko 500 hiljada djece patilo je od pothranjenosti.

Snabdijevanje hranom vršeno je s prekidima zbog pomorske blokade, koju je uspostavila arapska koalicija kako bi spriječila opskrbu pobunjenika oružjem.

Istovremeno, nezaštićeni slojevi stanovništva izgubili su pomoć vlade, više od milion državni službenici nije primio platu.

Međunarodne organizacije, analizirajući situaciju sa smrtnošću djece od pothranjenosti, došle su do zaključka da je oko 85 hiljada maloljetnika umrlo od gladi tokom sukoba.

Krajem 2017. godine, vođa Hutija, Abdel Malek al-Houthi, počeo je prijetiti Saudijskoj Arabiji ozbiljnim udarcem ako ne ukine blokadu Jemena. Koalicija je napravila ustupke, počevši da dozvoljava isporuke humanitarne pomoći u zemlju.

Prema procjenama UN-a, u Jemenu je od 2015. godine ubijeno oko 6,5 hiljada civila. Većina su bile žrtve štrajkova koje je izvršila arapska koalicija.

Primirje

U decembru 2018. godine sklopljeno je primirje između zaraćenih strana. Pregovori su vođeni na teritoriji Švedske, održani su pod pokroviteljstvom UN-a.

Konkretno, bilo je moguće razgovarati o pitanjima vezanim za oslobađanje zatvorenika i zatvorenika, problem sa Centralnom bankom Jemena, blokadu Taiza, situaciju oko aerodroma Sanaa, isporuku humanitarne pomoći Republici.

18. decembra zvanično je stupio na snagu prekid vatre.

Nastavak neprijateljstava

Na razočarenje svjetske zajednice, svijet nije dugo trajao. Borbe su nastavljene 5. januara 2019. godine. Oni su se poklopili s posjetom specijalnog izaslanika UN-a Martina Griffithsa zemlji.

Pobunjenički odredi i vladine trupe optuživali su jedni druge za kršenje prekida vatre u luci Hodeidah. Očevici su izvijestili o velikom požaru koji je izbio na području skladišta u kojima je bila pohranjena humanitarna pomoć.

Nekoliko dana kasnije, bespilotna letjelica Houthi napala je Vladinu vojnu bazu dok se tamo održavala vojna parada. Najmanje 6 visokih zvaničnika je povrijeđeno, prijavljeno je i 6 mrtvih i nekoliko desetina ranjenih,. vojni sukob rasplamsao se s novom snagom.

Efekti

Velika nalazišta nafte nalaze se na teritoriji zemlje, pa su vojne akcije odmah počele da utiču na cene "crno zlato". Procjena sukoba u Jemenu i njegove posljedice, stručnjaci napominju da je jedan od glavnih zaključaka koji se može izvući kao rezultat onoga što se dogodilo da se Sjedinjene Države i vodeće zapadnoevropske zemlje više ne mogu nositi s ulogom arbitra na Bliskom Istoku. Zemlje kojima pomažu i dalje uranjaju u haos.

Rezultat toga je uspon na vlast islamista koji nisu spremni za pregovore. Pokušavajući ispraviti ovu situaciju, Amerikanci su poslali svoje trupe u Jemen.

Kao rezultat toga, sukob u Jemenu imao je značajan utjecaj na svjetsku politiku, iako se u početku činio lokalnim. Situacija na teritoriji ove države pokazala je pravi raspored snaga na Bliskom Istoku. Prije svega, želja Amerikanaca da se distanciraju od uloge svjetskog žandarma. Ova želja je počela da se manifestuje posebno jasno nakon poraza tima Busha mlađeg u Iraku.

Vjeruje se da će se Amerikanci dugoročno preusmjeriti na azijsko-pacifičku regiju, započinjući višestruku saradnju s Kinom. Zemlje Bliskog Istoka u bliskoj budućnosti morat će samostalno odrediti vektore svog razvoja.